Муркаш районӗнчи Москакасси ял тӑрӑхне кӗрекен Эхветкасси ялӗ ҫывӑхӗнче Китай ҫыннисем сӗт савучӗ хута ярасшӑннине, юпасем лартма пуҫласан кӑна ҫавӑн пирки вырӑнти халӑх пӗлнине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.

Китайри пуянсем хӑйсен ҫӗрӗ ҫинче хуҫаланнине хирӗҫ тӑракан вырӑнти халӑх ҫӑхав ҫырнӑ, прокуратурӑран тата ЧР Патшалӑх Канашӗн депутатӗнчен Игорь Моляковран пулӑшу ыйтнӑ.

Китай ҫыннисене ҫӗр арендӑна парас ыйтупа халӑхпа пуху та ирттермен, ҫӗре те виҫтермен, РФ Градостроительство кодексӗн ытти нормине те пӑхӑнман иккен. Ҫакӑ Чӑваш Енӗн Стройминӗ ЧР Патшалӑх Канашӗн депутатне Игорь Молякова хуравлани тӑрӑх ҫиеле тухнӑ.

Чӑваш Ен Элтеперӗ Михаил Игнатьев коммунистсемпе нумаях пулмасть курнӑҫнӑ чух та ҫӗр ыйтӑвне хускатнӑ. Республика ертӳҫи вӑл ҫӗре никам та никама та сутманнине пӗлтернӗ, тара кам парас тенине уҫӑмлатма шантарнӑ.

Муркаш районӗнчи халӑх Китай ҫыннисем килнӗшӗн кӑмӑлсӑрланни пирки сайтра пӗлтернӗччӗ. Ку ыйту федераци кӑларӑмне те кӑсӑклантарнӑ.

Аса илтерер: Эхветкасси ялӗ ҫывӑхӗнче Китай ҫыннисем сӗт савучӗ хута ярасшӑн. Юпасем лартма пуҫласан кӑна вырӑнти халӑх кун пирки пӗлнӗ. Халӗ унта карта та туса лартнӑ.

Юпа уйӑхӗн 8-мӗшӗнче муркашсен ыйтӑвне «Настоящее время» (чӑв. «Хальхи вӑхӑт») ҫутатнӑ. «Неизвестная Россия» автор проектӗнче Китай ҫыннисем чӑваш ҫӗрне ярса илни пирки видеорепортаж кӑтартнӑ.

Китай ҫыннисем савут кӑна мар, 500 ҫын вырнаҫмалӑх общежити те тӑвасшӑн-мӗн. Республика влаҫӗ ирӗк панӑ. Халӗ колхозӑн чи лайӑх 40 гектарӗ Китай ҫыннисен аллинче.

Муркашсен шухӑшӗпе, савут вӗсен сывлӑхне япӑх витӗм кӳрӗ. Ҫывӑхри ял ҫыннисем те савут строительствине хирӗҫ. Вырӑнти халӑх вӗсен шухӑшне ыйтмасӑрах ҫӗре ют ҫӗршыв ҫыннисене панӑшӑн кӑмӑлсӑр.

Ҫынсем ҫӑлсенчи шыв тасамарланасран хӑрать. Кашнин тенӗ пекех пахча, выльӑх-чӗрлӗх пур. Эхветкассисем парӑнасшӑн мар, вӗсем пӑшӑрхантаракан ыйтӑвӗ пирки Мускава та ҫырса пӗлтересшӗн.

Юпа уйӑхӗн 4-мӗшӗнче полицин аслӑ сержанчӗ Александр Суворов, отпуска кайнӑскер, Муркаш районӗнчи Чурикасси ялӗнче пулнӑ. Вӑл кӳршӗри ҫурт ҫунма пуҫланине тӳрех асӑрханӑ. Кун пирки вӑл пӗр тӑхтамасӑр дежурнӑй чаҫе шӑнкӑравласа пӗлтернӗ.

Кӳршӗ арҫынни ҫунакан пӳртрен чупса тухма ӗлкӗрнӗ. Анчах хайхискер унта каялла кӗме тапаҫланнӑ. Арҫын пӳрте кӗме хӑрушӑ пулнине пӑхса тӑман. Ҫакӑ уншӑн синкерле ҫаврӑнса тухассине полицин аслӑ сержанчӗ Александр Суворов лайӑх ӑнланнӑ.

Полицейски кӳршине ҫунакан пӳрте кӗме чарса урамра тытса тӑнӑ. Тепертакран вырӑна МЧС ӗҫченӗсем ҫитнӗ те пушара сӳнтернӗ.

Муркаш районӗнче пакунлӑ ҫынна суд тенкелӗ ҫине лартӗҫ. Ҫав ҫынна ҫу-йӗр правилине пӑхӑнманнине пула ҫынна асӑрхамасӑр вӗлернӗ тесе айӑпласшӑн.

Аса илтерер, инкек пӗлтӗрхи раштав уйӑхӗн 16-мӗшӗнче Муркаш районӗнчи Ситукасси ялӗ патӗнче пулнӑччӗ. Раҫҫейӗн Следстви комитечӗн республикӑри управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, полици ӗҫченӗ «Фольксваген» автомобильпе пынӑ чух «Ситукасси ялӗ» общество чарӑнӑвӗ патӗнче хӗрарӑм ҫине пырса кӗнӗ. Пакунлӑ ҫын шар кӑтартнӑ 54-ри хӗрарӑм ҫавӑнтах вилнӗ.

Инкек каҫхи ултӑ сехет тӗлӗнче пулнӑ. Машина пырса ҫапнипе куҫне хупни Ситуккасси ялӗнче пурӑннӑ. Йӗрке хуралҫи авари вырӑнӗнчен тапса сикмен. РФ Следстви комитечӗн республикӑри управленийӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, вӑл хӑй айӑпне йышӑнман.

Муркаш районӗнче пурӑнакансем хӑйсен ялӗ ҫывӑхӗнче Китай ҫыннисем хуҫаланасран шикленсе ӳкнӗ.

Китай пуянӗсем Чӑваш Енре агромпромышленность паркӗ тӑвасшӑн. Пӑрачкав районӗнче вӗсем икӗ ферма уҫасшӑн: вӗсенче 2-шер тата 4-шар пин пуҫ мӑйракаллӑ шултра выльӑх ӗрчетме ӗмӗтленеҫҫӗ. Муркаш районӗнче сӗт тирпейлесшӗн.

Пӑрачкав районӗнче ҫӗре инвесторсем валли хатӗрлеме пуҫланӑ пулсан, Муркаш районӗнчи тӑватӑ ялта прокуратурӑна ҫӑхав ҫыраҫҫӗ, митинга тухаҫҫӗ иккен. Кӑмӑлсӑрланаканнисем — Эхветкасси, Калмӑкасси, Тереҫ тата Рыккакасси ялӗсем.

Чӑваш Енӗн экономика аталанӑвӗн министрӗ Владимир Аврелькин «Сычуань – Чувашия» (чӑв. Сычуань – Чӑваш Ен) агропарка хирӗҫ шавланине ырламан. Вӑл шухӑшланӑ тӑрӑх, пӑлханмашкӑн иртерех. Ҫитменнине тата Китай ҫыннисене уйӑрма палӑртнӑ Муркаш районӗнчи ҫӗр унччен ахаль выртнӑ. Министр инвестпроекта Россельхознадзор та, ҫут ҫанталӑк прокуратури те сӑнаса тӑрассине, экологие сиен кӳмессине шантарнӑ.

Федор тунӑ сӑн

2013 ҫулта Шупашкарта пурӑнакан ҫемьесене виҫҫӗмӗш тата ун хыҫҫӑнхи ача ҫуралнӑшӑн Муркаш районӗнчи Катикасси ялӗ ҫывӑхӗнче ҫӗр лаптӑкӗ панӑ. Унта пӗтӗмпе 535 лаптӑк уйӑрнӑ. Анчах ҫав вырӑнта электричество та, шыв та, канализаци те, газ та ҫук.

Ку ыйтӑва кӑҫал ҫӗртме уйӑхӗнче ҫӗкленӗ. Кун пирки Чӑваш халӑх сайтӗнче те хыпарланӑччӗ. ЧР Аслӑ сучӗ Шупашкар хула администрацине ҫемьесем валли уйӑрнӑ лапӑксем патне 10 уйӑхра инженери инфратытӑмне илсе ҫитермелле тесе йышӑннӑ.

Паян патшалӑх закупкисен сайтӗнче унта шыв илсе ҫитермешкӗн аукцион ирттересси пирки пӗлтернӗ. Килӗшӗвӗн малтанхи хакӗ – 3 990 071 тенкӗ. Аукциона заявкӑсене юпа уйӑхӗн 12-мӗшӗччен йышӑнаҫҫӗ. Подрядчике юпан 18-мӗшӗнче палӑртӗҫ. Ӗҫе килӗшӳ тунӑ хыҫҫӑн 400 кунра вӗҫлемелле.

Чӑваш Енри ял хуҫалӑх предприятийӗсем уй-хирте малалла тимлеҫҫӗ. Паян вӗсем ҫӗртме сухи тӑваҫҫӗ, ҫӗр улми кӑлараҫҫӗ, пахчаҫимӗҫ пухса кӗртеҫҫӗ. Ҫав вӑхӑтрах кӗрхисене акассипе те аграрисем ҫине тӑраҫҫӗ. Чӑваш Енӗн Ял хуҫалӑх министерствин пресс-служби пӗлтернӗ тарӑх, кӗрхи пӗрчӗллӗ культурӑсене авӑн уйӑхӗн 17-мӗшӗ тӗлне республикӑра 99,7 пин гектар акнӑ, ку вӑл планпа пӑхнин 95 проценчӗ пулать. Сӑмах май, ҫулталӑк каяллахи ҫак кун 64 пин гектар е 61 процент кӑна акнӑ.

Республикӑн Ял хуҫалӑх министерстви пӗлтернӗ тӑрӑх, Сӗнтӗрвӑрри районӗнче планпа пӑхнинчен 22 процент ирттерсе акнӑ, Ҫӗрпӳ районӗнче — 2,4 процент, Муркаш районӗнче — 1,6 процент. Етӗрне, Йӗпреҫ, Елчӗк районӗсем те плана тултарнӑ.

Елена Рябцева

Пӗлтӗр ҫулла Муркаш районӗнче Елена Рябцева режиссер ӳкернӗ «Юман» фильм тӗрлӗ кинофестивальте пулма ӗлкӗрчӗ. Чи малтанах ӑна Елена ҫапах та Шупашкара илсе килнӗччӗ. Ӑна Чӑваш патшалӑх ҫамрӑксен театрӗнче кӑтартнӑччӗ. Унтах фильмра вылянӑ артистсем, ҫак ӗҫе хӑйсен сулмаклӑ тӳпине хывнӑ хастарсем пухӑннӑччӗ.

Халӗ тата тепӗр ҫӗнӗ хыпар пӗлтӗмӗр. Елена Рябцеван ӗҫне паян Лондонри «INSHORT 2018» кинофестивальте кӑтартнӑ. Режиссер ҫак йӗркесен авторне пӗлтернӗ тӑрӑх, Пӗтӗм тӗнчери кинофорума Елена хӑй кайман. Англинче вӑл, сӑмах май, ултӑ хут та пулнӑ. Кинофестивале Вера Щербина редактор хутшӑнать.

Ӗҫе пӗтӗм тӗнче шайӗнче кӑтартас умӗн Еленӑпа «The New Current» тӗнче тетелӗнчи кӑларӑм интервью хатӗрленӗ. Журналистсем фильм епле ҫуралнипе те кӑсӑкланнӑ. Елена Раҫҫейри пысӑках мар этнос ушкӑнӗпе пӗтӗм тӗнчене паллаштарас килнине пӗлтернӗ.

Чӑваш Енри хӑш-пӗр ҫӗр лаптӑкне урӑхла тӗллевпе усӑ курма йышӑннӑ. Кунта сӑмах 7,5 гектар ҫинчи ял хуҫалӑх тӗллевӗллӗ 12 ҫӗр лаптӑкӗ пирки пырать. Малашне ун ҫинче акса-лартма пӑрахӗҫ. Ҫапла йышӑнӑва паян иртнӗ ЧР Министрсен Кабинечӗ ларӑвӗнче йышӑннӑ. Йышӑну проекчӗпе республикӑн Юстици тата пурлӑх хутшӑнӑвӗсен министрӗн тивӗҫӗсене пурнӑҫлакан Игорь Михайлов паллаштарнӑ.

Муркаш районӗнче 0,3 гектар ҫӗр демонстраципе курав лапамӗ йӗркелеме кирлӗ пулса тухнӑ. Муркаш тата Ҫӗрпӳ районӗсенчи пурӗ 1,6 гектар йышӑнакан 9 лаптӑкра «Альметьевск – Горький-3» нефть пӑрӑхне тытса тӑма ҫӗр кирлӗ пулса тухнӑ. Етӗрне районӗнчи 3,6 гектар ҫӗре муниципалитет пӗлтерӗшлӗ ҫул сарма тата ӑна тытса тӑма усӑ курасшӑн. Тӑвай районӗнче ҫӑва валли ҫӗр уйӑрнӑ. Ӑна валли 2 гектар пӑхса хӑварнӑ.

Йӗпреҫ районӗнчи "Красный партизан" колхозри фермӑра. 18, апрель, 2014 ҫ.

Иосиф Дмитриев режиссёр, Трер псевдонимпа та паллӑскер, каласа панинчен:

ГИТИСра пӗлӳ илнӗ вӑхӑтра виҫӗ уйӑхлӑх практикӑра пултӑм. Ку тапхӑрта спектакль лартсан та, лартмасан та юратчӗ. Эпӗ хатӗрлерӗм. «Кӗре кӗрсен» постановкӑна аслӑ ӑрури артистсем паянхи кун та астӑваҫҫӗ. Анчах хӑшӗ-пӗри ӑна «Ферма хӗрӗсем валли мар ку» тесе тиркерӗ.

Кам-ха вӗсем, "ферма хӗресем"?

Выльӑх-чӗрлӗх фермисенче ӗҫлекен хӗрарӑмсене, тӗпрен илсен ҫамрӑкраххисене, ҫапла калаҫҫӗ чӑвашсем.

Вӑт ҫавсем тӗлӗшпе эп мухтав сӑмахӗ калама хӑтланса пӑхасшан. Ку ӑнлава илтсенех тӳрех унчченхи саманасенчи ҫамрӑк ӗне сӑвакансем аса килеҫҫӗ. Хальхи вӑхӑтра, чылай ҫӗрте, унчченхи колхоз фермисем тахҫанах ӗнтӗ юхӑнса выртаҫҫӗ. Е, унта-кунта кӑштах пур пулсан та, ӗҫлекенӗсем нумаях мар.

Малалла...